Pyłek pszczeli
Pyłek pszczeli nazywany często pyłkiem kwiatowym stanowi kompozycję wielu ważnych dla organizmu człowieka składników odżywczych.
Powstaje w pylnikach roślin nasiennych w postaci ziarenek o wymiarach 2,5 – 250 μm, różniących się kształtem, barwą, wielkością
i ciężarem w zależności od gatunku rośliny.
Zbieraniem pyłku zajmują się pszczoły zbieraczki.
Mak, kukurydza i łubin należą do roślin, z których pszczoły zbierają wyłącznie pyłek. Z innych miododajnych roślin zbierają zarówno pyłek kwiatowy, jak i nektar. Pszczoły zbieraczki mieszają pyłek ze śliną oraz nektarem i w postaci tzw. obnóży przenoszą do ula i składają w komórkach plastra. Młode pszczoły wzbogacają go następnie liną i miodem, rozdrabniają i ubijają. Ubity w komórkach plastra zasklepiany jest miodem i woskiem. W zasklepionej komórce plastra następuje fermentacja beztlenowa w wyniku, której wytwarzany jest konserwujący pyłek kwiatowy kwas L-mlekowy.
Tak spreparowany nazywany jest pierzgą i stanowi podstawowe źródło białka dla rozwijającej się rodziny pszczelej.Jest ponadto źródłem substancji odżywczych i mineralnych, wykorzystywanych przez robotnice do produkcji mleczka pszczelego.
W ciągu jednego roku od jednej rodziny pszczelej uzyskuje się od 1 do 7 kg pyłku.
Może on być w części przechwytywany przez pszczelarza przy użyciu poławiaczy pyłku.
Świeżo pozyskany jest nietrwały ze względu na dużą zawartość wody i należy go konserwować,
np. poprzez suszenie w temperaturze pokojowej bez dostępu promieni słonecznych.
Stosuje się też zamrażanie, liofilizację, mieszanie z miodem lub cukrem.
Pyłek kwiatowy jest produktem bardzo bogatym w biologicznie aktywne substancje.
W ziarnach pyłku pochodzących z różnych gatunków roślin stwierdzono obecność ponad 200 substancji.
Do zasadniczych grup związków należą białka i aminokwasy, flawonoidy, węglowodany, lipidy i kwasy tłuszczowe, enzymy i koenzymy,
witaminy oraz sole mineralne. Z tego względu nazywa się go często cudowną odżywką.
Skład pyłku
Najważniejszą grupę związków biologicznie czynnych pyłku kwiatowego stanowią białka i wolne aminokwasy,
tj. arginina, fenyloalanina, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, walina, alanina, prolina, seryna, histydyna, glicyna i inne.
Zawartość aminokwasów w pyłku dochodzi do 12%.
W pyłku obecne są zarówno aminokwasy endo- jak i egzogenne.
Aminokwasy endogenne organizm zwierzęcia może sam wytworzyć.
Natomiast egzogenne muszą być dostarczone z zewnątrz, gdyż organizm tego rodzaju aminokwasów nie wytwarza.
Szczególne znaczenie ma aminokwas egzogenny zwany argininą.
Jak wykazały badania, arginina zawarta w pyłku zwiększa produkcję tlenku azotu, który obniża napięcie ścian naczyń
i działa w ten sposób rozkurczowo na tętnice wieńcowe podobnie jak nitrogliceryna. Arginina zapobiega również zlepianiu się erytrocytów.
Z pyłku kwiatowego wyizolowano także ponad 30 enzymów i koenzymów katalizujących liczne procesy biochemiczne w organizmie człowieka.
Pyłek stanowi również bogate źródło flawonoidów, leukoantocyjanów, katechin, kwasu oleanolowego i ursolowego.
W znacznych ilościach występują w nim fenolokwasy (ok. 2 g w 100 g), najczęściej kwas chlorogenowy, ferulowy, p-hydroksybenzoesowy i p-kumarowy.
Wśród lipidów obecne są nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), m.in. kwas linolowy, γ-linolenowy i arachidowy.
W pyłku kwiatowym wykryto ok. 40 pierwiastków pod postacią soli mineralnych w tym znaczące ilości potasu, magnezu, żelaza i cynku.
W mniejszych ilościach występuje natomiast selen, bor, srebro, pallad, platyna, cyrkon i tytan.
Węglowodany to przede wszystkim fruktoza, glukoza, maltoza, oraz w mniejszej ilości: arabinoza, ryboza, izomaltoza i wiele innych.
Pyłek kwiatowy jest również źródłem witamin rozpuszczalnych zarówno w tłuszczach, jak i w wodzie,
tj. A, B1, B2, B3, E, C, B6, PP, P, D, H, B12, kwas foliowy, inozytol, biotynę, kwas pantotenowy, kwercetynę.
Zawartość niektórych witamin w pyłku kwiatowym
Nazwa substancji Zawartość /ľg/g
Karotenoidy 6,6 – 2125
Witamina E 210 – 1700
Witamina C 14 – 2052
Witamina B1 5 – 15
Witamina B2 5 – 21
Witamina B6 3 – 9
Kwas nikotynowy 13 -210
Kwas pantotenowy 3 – 50
Biotyna 0,6 – 6
Kwas foliowy 3 – 7